BIẾN CHỨNG VÕNG MẠC CỦA CẬN THỊ NẶNG

15/10/2021 2,657 Views

Bs. Vũ Đình Nho

Cận thị là một tình trạng tật khúc xạ rất phổ biến trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Theo ước tính Viện Nhãn Khoa Mỹ tới năm 2050, khoảng 9,8% dân số thế giới có thể mắc tật cận thị. Trong đó, tỷ lệ tật khúc xạ tại Việt nam hiện nay rất cao, chiếm từ 15-40%, tương ứng khoảng từ 14-36 triệu người mắc.

Cận thị nặng (cận thị cao) được xác định là những trường hợp có độ cận lớn hơn 6 đi-ốp, thường liên quan tới trục nhãn cầu dài hơn bình thường.

Đối với những trường hợp cận thị nặng, hầu hết bệnh nhân chỉ để ý đến sự bất tiện hay tính thẩm mỹ khi phải mang một cặp kính dày mà không biết rằng cận thị cao có thể dẫn đến những biến chứng võng mạc đáng lo ngại. Sự tiến triển dài ra của trục nhãn cầu dẫn tới sự giãn mỏng của hắc mạc và biểu mô sắc tố, kéo theo hàng loạt biến đổi của võng mạc: thoái hóa hắc – võng mạc, teo biểu mô sắc tố, tân mạch hắc mạc, rách, bong võng mạc … Những biến đổi này có thể gây nên sự suy giảm thị lực không hồi phục, thậm chí mù lòa.

Trong bài này chúng tôi sẽ nói những biến chứng hay gặp nhất của cận thị cao. Theo đó sẽ cung cấp cách phòng tránh cũng như giải pháp điều trị hiệu quả

BIẾN CHỨNG THOÁI HÓA VÕNG MẠC CHU BIÊN

Võng mạc là bộ phận của mắt có chức năng thu nhận và gửi tín hiệu theo thần kinh thị giác đến não bộ giúp chúng ta có thể nhìn thấy. Sự toàn vẹn của võng mạc đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo thị lực cho bệnh nhân.

Như đã nói ở trên, tình trạng cận thị cao với trục nhãn cầu dài làm kéo căng thành nhãn cầu, trong đó có võng mạc. Tình trạng rối loạn chuyển hóa tại chỗ, thiếu máu võng mạc chu biên dẫn tới hình thành các ổ thoái hóa võng mạc, đặc biệt là ở vùng võng mạc chu biên. Các ổ thoái hóa này thường diễn ra âm thầm, bệnh nhân rất khó tự phát hiện. Có thể tồn tại kéo dài không gây ảnh hưởng đến thị lực, tuy nhiên nó cũng có thể tiến triển tới hình thành các lỗ rách võng mạc và gây ra bong võng mạc, dẫn đến mất thị lực.

Triệu chứng hay gặp của thoái hóa võng mạc do cận thị nặng: bệnh nhân thấy có ruồi bay trước mắt, mưa bồ hóng, hoặc chớp sáng một phía. Nếu vết thoái hóa võng mạc đã có biến chứng bong võng mạc, bệnh nhân sẽ thấy mất thị lực 1 phía tăng dần đến cuối cùng là mất thị lực toàn bộ.

Việc điều trị dự phòng rất đơn giản bằng việc Laser bao quanh vết thoái hóa bằng hệ thống máy laser đặc biệt giúp gia cố lại vùng võng mạc thoái hóa, phòng biến chứng bong võng mạc.

Dự phòng biến chứng thoái hóa võng mạc: những trường hợp cận thị nặng thông thường các bác sĩ sẽ hẹn khám định kỳ 6 tháng 1 lần, kiểm tra toàn bộ võng mạc cho bệnh nhân nhằm phát hiện các thoái hóa võng mạc nguy cơ cao.

Hình 1: Vệt thoái hóa võng mạc đã được Laser

2. TÂN MẠCH HẮC MẠC THỨ PHÁT DO CẬN THỊ BỆNH LÝ (MCNV)

Trong các tổn thương liên quan tới cận thị cao, tân mạch hắc mạc cận thị (MCNV) là một trong những biến chứng nguy hiểm nhất. Tổn thương này tiến triển ở khoảng 5 – 10 % mắt cận thị cao. 30% người cận thị cao có MCNV một mắt mắt sẽ tiến triển ở mắt còn lại trong vòng 8 năm sau đó.

Bệnh nhân mới mắc MCNV có thể biểu hiện nhìn mờ, nhìn méo hình, có ám điểm trung tâm hoặc cạnh tâm. MCNV giai đoạn muộn, khi tân mạch vỡ gây ra xuất huyết dưới võng mạc vùng hoàng điểm sẽ gây ra mất thị lực trầm trọng.

MCNV có thể được chẩn đoán bằng thăm khám trên lâm sàng khi có dấu hiệu của bệnh, kết hợp với các phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại như: chụp ảnh màu đáy mắt, chụp cắt lớp võng mạc OCT, chụp mạch võng mạc, chụp OCTA..

Hình 2. Hình ảnh chụp đáy mắt và cắt lớp võng mạc OCT của bệnh nhân Hoàng Văn T. 28 tuổi.

Việc điều trị hiện nay hiệu quả nhất vẫn là tiêm nội nhãn thuốc ức chế tăng sinh tân mạch (antiVEGF). Tuy nhiên hầu hết việc điều trị chỉ hiệu quả tốt với những trường hợp MCNV giai đoạn sớm. Do đó việc phát hiện và chẩn đoán sớm bệnh đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn thị lực cho bệnh nhân.

3. TÁCH LỚP VÕNG MẠC VÀ LỖ HOÀNG ĐIỂM

Do bệnh nhân cận thị cao có biến đổi dài trục quá mức nên có thể dẫn tới giãn phình cực sau. Võng mạc bị tách ra khỏi củng mạc ban đầu ở vùng hậu cực, sau có thể dẫn tới lỗ hoàng điểm và bong võng mạc toàn bộ.

Triệu chứng thường gặp: bệnh nhân nhìn mờ tăng dần, nhìn méo hình, có ám điểm trung tâm, cuối cùng không nhìn thấy gì do bong võng mạc toàn bộ.

Chụp OCT võng mạc cho thấy giãn lồi cực sau, võng mạc tách khỏi củng mạc, có thể quan sát thấy lỗ hoàng điểm.

Hình 3: Hình ảnh bong võng mạc – lỗ hoàng điểm trên mắt cận thị nặng trước (hình phía trên) và sau điều trị

Việc điều trị dự phòng rất ít hiệu quả. Giai đoạn đã có biến chứng lỗ hoàng điểm và bong võng mạc bệnh nhân phải được phẫu thuật nhằm giúp võng mạc áp trở lại. Tuy nhiên hầu hết các trường hợp bệnh nhân ít cải thiện về thị lực.

Lời khuyên dành cho những bệnh nhân cận thị nặng là nên thăm khám định kỳ ít nhất 3 – 6 tháng/ lần hoặc khi thấy bất kỳ một dấu hiệu bất thường nào.

Tại game bài hàng năm có hàng ngàn trường hợp cận thị cao đến khám. Tại đây, bệnh nhân sẽ được thăm khám, chụp võng mạc và điều trị bằng hệ thống máy hiện đại hàng đầu như: Máy chụp OCT Cirrus 5000, Heidelberg, máy Laser Valon, hệ thống mắt cắt dịch kính OS4,…. Nhờ đó, nhiều bệnh nhân đã kịp thời phát hiện biến chứng, thậm chí cải thiện thị lực cho nhiều người bệnh.